Աստծո անխոս ձայնը

Հասանք 2018-ի վերջին շաբաթին, երբ անխուսափելի է դառնում 2018-ի ամփոփումը: Համենայն դեպս, նրանց համար, որ մտադիր են ապրել Հայաստանում: Նաև նրանց, որ մտադիր չեն Հայաստան վերադառնալ: Կամ` մտադիր են Հայաստանից հեռանալ: Այս օրերին ամփոփումների ու վերլուծությունների պակաս չի լինելու, հատկապես հիմա` հետհեղափոխական ու հետընտրական Հայաստանում, որ պատրաստվում է 5 տարվա քաղաքականապես խաղաղ կյանքի: Խաղաղություն հազիվ թե լինի: Փաստացի` խորհրդարանական ընտրությունները քաղաքական դաշտում մեկ վերադասավորում արեցին` կուսակցությունները բաժանեցին խորհրդարանականի ու արտախորհրդարանականի: Ընդամենը: Իրական վերադասավորումը մնաց կյանքին ու իրադարձությունների ընթացքին:
Հայաստանում 10 տարին մեկ ցիկլ է փոխվում` 1988, 1998, 2008, 2018: Մեր կյանքի վերջին 30 տարիները անցել են բուռն փոփոխությունների մեջ: Բայց` արտաքին ու ձևական, իրական փոփոխություններ համարյա չեն կատարվել, ու դա Հայաստանի Հանրապետության ու միջին վիճակագրական հայի (նրանցից ոմանք դարձել են Հայաստանի հպարտ քաղաքացիներ) գլխավոր խնդիրն է: Այո, ԽՍՀՄ է փլուզվել, Հայաստանի անկախ հանրապետություն է ստեղծվել, 3 անգամ Սահմանադրություն ենք փոխել, խորհրդարանական կառավարումից անցել ենք նախագահականի, նախագահականից` կիսանախագահականի, կիսանախագահականից` խորհրդարանականի: 3 նախագահ ենք փոխել: 2018-ին միայն 5 անգամ վարչապետի ընտրություն ենք ունեցել` 2 անգամ ընտրել ենք ու 3 անգամ չենք ընտրել: Առաջին արտահերթ խորհրդանական ընտրություններն ենք արել (նախագահական արտահերթ ընտրություն միայն 1998-ին ենք ունեցել): Եվ այսքան բուռն իրադարձություններից հետո լիովին պիտի իրավունք ունենայինք ասելու` ցիկլ ենք փակում ու նորն ենք սկսում: Բայց այս անգամ այդ իրավունքը վերացական է: Կամ` պայմանական:

Այո, հեղափոխություն եղավ (կամ` իշխանափոխություն` ինչպես համարում է ՀՀԿ-ն, բայց չի բացատրում` ինչու՞ հանձնեց իշխանությունը), այո, արտահերթ ընտրություններ եղան ու նոր խորհրդարան ձևավորվեց: Ոմանք համարում են` նոր Հայաստանի նոր խորհրդարան: Ամբողջ խնդիրն այն է, որ 7-րդ գումարման խորհրդարանը հեղափոխության հետևանքներն արտահայտում է միայն ձևականորեն` ՀՀԿ մեծամասնությունը փոխարինվեց ՔՊ մեծամասնությամբ, երկրորդ քաղաքական ուժը մնաց ապաքաղաքական ԲՀԿ-ն, երրորդ քաղաքական ուժը դարձավ ըստ պահանջարկի տեսակետ փոխող (հետևաբար` անքաղաքական) ԼՀԿ-ն: Այս կտրվածքով` հաշվի առնելով նաև ՔՊ-ի, ԲՀԿ-ի, ԼՀԿ-ի մանդատների համամասնությունը, 7-րդ գումարման ԱԺ-ն չի տարբերվելու նախորդ գումարումների խորհրդարաններից` կառավարության բոլոր օրինագծերն անցնելու են միանշանակ: Իրենց ընդդիմություն հայտարարեն, թե չհայտարարեն` ԲՀԿ-ն ու ԼՀԿ-ն որոշումների վրա ազդեցություն չեն ունենալու, օրինագծերի քննարկումն ու քվեարկումը չեն լինելու ոչ մրցակցային, ոչ սկզբունքային: Հետևաբար` ընդունված օրենքների որակի խնդիր ենք ունենալու, և խորհրդարանը խորհրդարանական հանրապետությունում ընդամենը կառավարության կցորդն է լինելու:

Խորհրդարանական հանրապետություններում օպտիմալ կառավարում ապահովվում է, երբ մեծամասնությունը 35-40 տոկոս է, միայն այդ դեպքում քաղաքական մյուս ուժերը կարող են լիարժեք մասնակցել պետության կառավարմանը` նաև լիարժեք պատասխանատվություն կրելով: Հայաստանում ՔՊ-ն իր 70 տոկոսով պատասխանատվության հարցը փակում է ի սկզբանե: Նույնիսկ եթե ԲՀԿ-ն ու ԼՀԿ-ն սկզբունքային ու գաղափարական ընդդիմություն դառնան (որ բացառվում է), իրենց համատեղ 30 տոկոսով ապահովելու են տեսակետների բազմազանություն, որ կբարձրաձայնվեն (եթե բարձրաձայնվեն) ու կկախվեն օդում` շոյելով կողմնակիցների ականջները, ու` վերջ: Նույնիսկ այդ իրավիճակը կարելի էր համարել ընդունելի (ի վերջո` ժողովրդի ընտրությունն է), եթե ՔՊ-ն լիներ կայացած և ուժեղ կուսակցություն: Բայց հանեք ՔՊ-ից Նիկոլ Փաշինյանին, ու կուսակցությունը կորցնում է թե ազդեցությունը, թե վարկանիշը: Առանց Նիկոլ Փաշինյանի ՔՊ-ն ԱԺ չէր մտնի ոչ արտահերթ, ոչ հերթական ընտրություններում: Այս իրավիճակում դա ոչ միայն ՔՊ-ի խնդիրն է, այլևս Հայաստանի Հանրապետության խնդիրն է, որովհետև Նիկոլ Փաշինյանի անձնական ձախողումը ստեղծում է ոչ միայն իշխանության վակուում, այլև քաղաքական ճգնաժամ: ՈՒ սա քաղաքական բայղուշություն չէ (ինչպես կանվաներ Նիկոլ Փաշինյանը), այլ իրավիճակի արձանագրում: Ի՞նչ է անում նախկին վարչապետ, վարչապետի պաշտոնակատար ու ապագա վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ՔՊ-ի վարկանիշը պահպանելու համար: Իր պատկերացմամբ` ամեն ինչ: Բայց նա հայտնվել է մի վիճակում, որ չի կարող այլևս վերահսկել: Օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պատճառներով: ԱԺ-ում ՔՊ-ի 88 մանդատն անկառավարելի գոյացություն է (Լիլիթ Մակունցը` հրեշտակի թևեր էլ ունենա, չի համախմբելու, լավագույն դեպքում ապահովելու է մասնակցությունը քվեարկությանը)` խայտաբղետ ու ապաքաղաքական: Պատահական չէր փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը հայտարարել, որ իրական ընդդիմությունը ՔՊ-ի խորհրդարանական խմբակցության ներսում է ձևավորվելու ու քննադատվեց կուսակիցների շուրթերով: Առավել հավանական է, որ ճիշտը ոչ թե ԱԺ ապագա նախագահ Արարատ Միրզոյանն է, այլ հենց Տիգրան Ավինյանը:

Ընտրություններում Նիկոլ Փաշինյանն ապահովեց քանակ, բայց ոչ որակ: Դա ուղղվելու է ՔՊ-ի դեմ, որովհետև սկսվում է մասնագիտական ունակություններ, փորձ պահանջող, ձանձրալի ու սկանդալները բացառող աշխատանք: Սա օբյեկտիվ իրականություն է, իսկ սուբյեկտիվը… Նիկոլ Փաշինյանի իմպուլսիվ ու անհավասարակշիռ բնավորությունն է, որ հաջողություն էր բերում քաղաքական ակտիվիստին, բայց անհարիր է վարչապետին: Նա այլևս չի կարող մայթերին «պառկցնել» ու պատերով տալ` մուրճն էլ է իր ձեռքին, սալն էլ: Առայժմ փաստացի նրան հաջողվել է հայ-ռուսական հարաբերությունները դարձնել խնդրահարույց` Արևմուտքի հետ հարաբերություններում ոչ մի քայլ առաջ չանելով:

«Հայաստանակենտրոնությունը» չընկալվեց ոչ Ռուսաստանում, ոչ Արևմուտքում, որովհետև հայտարարություններից զատ քայլեր չեն եղել: Բայց դա միայն Նիկոլ Փաշինյանի «ձեռքբերումը» չէ: Իրականում հայ-ռուսական հարաբերությունները միշտ են եղել խնդրահարույց, հիմա ընդամենը քողն է ընկել: ՈՒ դա անում են ոչ հայերը, այլ ռուսները (նաև` բելառուսներն ու ղազախները): Իսկ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարում է, որ ռուս-հայկական հարաբերություններում վերականգնելու ոչինչ չկա ու կարևորը հարաբերությունների ժառանգորդության պահպանումն է (թարգմանաբար` Մոսկվան մտադիր չէ վերաբերմունքը փոխել Հայաստանի նկատմամբ ինչ է, թե Հայաստանում հեղափոխություն է եղել): Ավելին` նույնիսկ ՌԴ ԱԳ նախարարի մամլո խոսնակն է դիվանագիտական դաս տալիս Հայաստանին: Երբ ՀՀ ԱԳՆ մամլո խոսնակ Աննա Նաղդալյանն ասում է, որ կենսաբանական լաբորատորիաների հարցով Հայաստանի իշխանությունների հետ որևէ քննարկում չի եղել, ՌԴ ԱԳՆ մամլո խոսնակ Մարիա Զախարովան պատասխանում է` ՌԴ ԱԳ նախարարը պետությունը նկատի ուներ: Սա, մեղմ ասած, դաշնակցային վերաբերմունք չէ (եթե ոչ ապտակ է Հայաստանի իշխանությանը): ՈՒ հիմա, այս պայմաններում վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը դեկտեմբերի 27-ին աշխատանքային այցով մեկնելու է Մոսկվա` ՌԴ նախագահի հետ հանդիպման (դեկտեմբերի 25-ին Պուտինն ընդունելու է Լուկաշենկոյին` Բատկան առաջինն է գնում Զասին ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար դարձնելու ու գազի սակագինն իջեցնելու հարցերը լուծելու): Երկու կողմերն էլ միայն անոնսել են հանդիպումը, որի օրակարգը հայտնի է միայն «քննարկելու ենք բոլոր խնդիրները»` Նիկոլ Փաշինյանի ձևակերպումով: Քննարկելու ու լուծելու՞ են, թե՞ տարաձայնություններն են արձանագրելու` հավարտ հանդիպման հայտարարելով հայ-ռուսական, ռուս-հայկական դարավոր բարեկամության ու ռազմավարական համագործակցության մասին: Սա է գլխավոր հարցը` Ռուսաստանն արդեն հայտարարել է, որ վերաբերմունք չի փոխել, Հայաստանը` ևս: Համենայն դեպս, արտաքին քաղաքական ռևերսներ չլինելու երաշխիքը Նիկոլ Փաշինյանը տվել է թե հեղափոխության օրերին, թե իշխանության գալուց հետո: Հետահայացը անցած կես տարվան վկայում է` սխալ է արել ու ի սկզբանե իր ձեռամբ հրաժարվել է բանակցային այլընտրանքային լծակներից, ու դա հիմա ուղղվում է իր դեմ:

Այս օրերին մամուլում քննարկվող հիմնաթեման գազի սակագինն է` կմնա՞ նույնը, կբարձրացվի՞, թե՞ կիջեցվի: Չկրկնելով շրջանառվող լուրերը, կողմ ու դեմ փաստարկները, միայն արձանագրենք` գազը Ռուսաստանի համար այլ երկրների հետ հարաբերություններում միշտ է եղել քաղաքական ու տնտեսական ճնշման գործոն: Ինչու՞ պիտի Պուտինը, որ ժամանակին շատ զարմացել էր, որ սպառողին Հայաստանում գազը հասնում է ոչ սահմանային 150 դոլար գնով, այլ համարյա եռակի բարձր (թեպետ կասկածելի զարմանք էր` իրենք հասցնում են սահման, իրենք բաշխում են երկրի ներսում), հրաժարվի Հայաստանի վրա ներգործության այդ լծակից: Հանուն ինչի՞: Ի՞նչ է փոխարենը պահանջելու: Սա է հարցը, ոչ թե Նիկոլ Փաշինյանի դիվանագիտական հմտությունները. նա ի սկզբանե հրաժարվել է այլընտրանք ունենալու տարբերակից ու հիմա պիտի խաղը տանի ոչ թե հավասար, այլ Պուտինի պայմաններով: Եվ բնավ պարտադիր չէ, որ պայմանավորվածությունը լինի հրապարակային կամ հերթական լայվով Հայաստանի հպարտ քաղաքացին իմանա ճշմարտությունը: ՈՒրեմն` ի՞նչ է փոխվել Սերժ Սարգսյանից հետո: Իսկ ի՞նչ է մեր մեջ փոխվել: Եթե փոխվեր, պիտի քննարկեինք ռուսական գազի այլընտրանքը, ոչ թե Մոսկվան էժան կտա՞, թե՞ կթանկացնի: Իրանական գազի գինը պիտի քննարկեինք, կանաչ էներգիայի 8 միլիարդ դոլարը, արևից, քամուց էլէներգիա ստանալու հնարավորությունները. առաջ նայեինք, ոչ թե նույն կետին:

Իսկ Արևմու՞տքը: Ի տարբերություն Պուտինի` Արևմուտքը ընտրություններում Նիկոլ Փաշինյանի հաղթանակը շտապեց շնորհավորել (ԵՄ-ի ու Պետդեպարտամենտի ուղերձներով), բայց միայն այդքանը: Տրամաբանական էր, որ թավշե հեղափոխությունից հետո Արևմուտքը պիտի փոխի Հայաստանի նկատմամբ վերաբերմունքը ու դադարի Հայաստանը համարել Մոսկվայի կցորդը: Ապրիլ-մայիսին օրը երեք հայտարարություն անող Մոգերինին ու մյուսները արագ հասկացան, որ հեղափոխության էյֆորիայի մեջ էին` Հայաստանը չի փոխվում, ու… չփոխեցին վերաբերմունքը: Համենայն դեպս, ոչ թե արագացրին, այլ նույնիսկ դանդաղեցրին ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի վավերացումը: Մերկելի ու Մակրոնի, Բոլթոնի Հայաստան այցերից հետո էլ փոփոխություններ չեղան: Փաստացի` Արևմուտքը ևս շարունակում է նույն քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ` սպասում է, որ Հայաստանն առաջին քայլն անի, ու ինքնիշխանության վերականգնումը համարում է Հայաստանի ներքին գործը: Գայթակղիչ է այդ որոշումը համարել ԵՄ-ում ներքին իրավիճակի (թե Մերկելը, թե Մակրոնը, թե Մեյը, թե Թրամփը խառն են իրենց պետություններում ծավալվող իրադարձություններով) հետևանք, որ նշանակում է` ինչ-որ ժամանակից իրավիճակ կփոխվի, բայց ռեալ պոլիտիկը վկայում է, որ Արևմուտքը Հայաստանի հարցում նույն տեսակետին է` սպասում է, որ հայտնվի արևմտամետ ուժ ու այնքան հզորանա, որ իշխանության գա, որից հետո կաջակցեն ինչպես հավասարը հավասարին: Ինչու՞ այդ վերաբերմունքը չկար Վրաստանի դեպքում, հետո` ՈՒկրաինայի: Պատասխանը գտեք ինքներդ, ի վերջո ձեր երկիրն է, դուք եք ընտրել ՔՊ-ին, ԲՀԿ-ին, ԼՀԿ-ին, դուք էլ պատասխանատու եք նրանց քայլերի համար:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը կաթոլիկներին հիշեցրել է, որ Սուրբ Ծննդի նպատակը նվերների փոխանակումը չէ ու տարեմուտը պերճաշուք իրադարձություն դարձնելը:
«Սուրբ Ծնունդի խորհուրդն է, որ լսենք Աստծո անխոս ձայնը»` հորդորել է Հռոմի պապը: Եթե կարող եք, Աստծո անխոս ձայնը լսեք ոչ միայն Սուրբ Ծննդին, որ այսօր է սկսվել, այլև տարին 365, երբեմն 366 օր:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ